Kişisel ve toplumsal farkındalıklarımızın daha doğrusu taleplerimizin bir şeyleri değiştirdiği aşikar. Son yıllarda dillerden düşmeyen sürdürülebilirlik terimleri bunun bir delili. Doğa dostu kumaşlar da karşımıza daha sık çıkmaya başladı.
Çevremize ve doğaya karşı endişelerimiz özellikle moda sektöründeki bizler için bir nevi kanayan yara, çünkü biliyoruz ki moda sektörü, dünyayı en çok kirleten sektörlerin başında geliyor. Fakat teknolojinin ve farkındalığımızın gelişmesiyle sektöre dair aldığımız güzel haberler de günden güne artıyor. Örneğin zincirin baş halkalarından biri olan hammadde yani elyaf/iplik ve kumaş üretimindeki yenilikler. Doğaya zarar verdiğini, fazla su tüketimine sebep olduğunu söylediğimiz tüm süreçler çoğunlukla bu ilk aşamanın sonuçları. Bu sebeple bu alandaki her tür iyileştirme bizler için umut demek.
Yeni Materyaller
Daha az su tüketen, doğaya, toprağa daha az zarar veren, hayvanları ve işçi haklarını koruyan, kimyasal tarım ilaçlarına gerek duymadan üretilen materyallere yönelmemiz, bunların üretiminin de artması demek. Bu noktada üreticiyi yönlendirecek olan biz tasarımcılar ve tüketicileriz. Gidişat da gösteriyor ki yakın gelecekte şartlar çok daha iyi olacak. Biz de şimdiden bu hassasiyette olan birkaç kumaş/elyaf türünü sizler için derledik. Aşağıda yer alan materyallerin ortak özelliği Doğa Dostu ve İşçi Hakları Sertifikalarına sahip olmaları.
1. Banana Sylk (Muz İpeği)
Banana sylk kumaşı %100 saf, muz ağacı gövdesinden üretiliyor. Ağacın gövde kısmının en iç ve en yumuşak kısmından elde edilen lifler kullanılıyor.
Muz bitkisi sadece bir kere meyve verebilen bir bitki bu sebeple hasat zamanı bittikten sonra bitkiler ya yakılıyor ya da küçük bir kısmı büyükbaş hayvanları beslemek için kullanılıyor. Banana sylk kumaşı ise hasat zamanından sonra yakılmak için ayrılan gövdelerden üretiliyor. Yani aslında atıklar, değere dönüştürülüyor.
Üretimi için hiçbir ekstra alan ya da suya ihtiyaç duymayan bu lifler ağırlıklı olarak, dünya muz üretiminin başında gelen ülke, Hindistan’da üretiliyor.
Diğer doğal, organik liflere kıyasla (organik pamuk ve bambu gibi) aşırı derecede yumuşak, daha fazla nefes alan, dayanıklı, daha az su tüketen, toksik olmayan bir kumaş Muz İpeği.
Normal ipek kumaşla aynı kaliteye sahip, üstelik bildiğimiz ipeğe kıyasla makinada yıkanabiliyor ve kimyasal kuru temizleme işlemine gerek duymuyor.
Bu doğal kumaş, boyayı pamuğa kıyasla çok daha iyi emiyor ve böylelikle boyama işlemi sırasında daha az su tüketimi sağlıyor. Ayrıca bitki boyalarından gelen su, kapalı bir döngü sistemi oluşturan tesisi çevreleyen tarlaları sulamak için kullanılıyor.
2. Spinnova
Finlandiya’da bulunan Spinnova, FSC* sertifikalı ağaçtan yapılmış bir selülozik elyaf geliştirdi. Diğer selülozik liflerin aksine, Spinnova selülozu çözmeden veya zararlı kimyasallar kullanmadan doğrudan tekstil lifine dönüştürülüyor.
Ağacı kumaşa dönüştürmek yeni bir şey değil, ancak rayon (suni ipek) gibi eski, ağaç esaslı kumaşlarda suyu ve çalışan işçileri zehirleyebilecek sert kimyasallar kullanılıyor. Spinnova adlı bir girişim tarafından yapılan yeni kumaş, kimyasallar yerine mekanik bir işlem kullanıyor. Tek yan ürün buharlaştırılmış su, ki o da üretimde yeniden kullanılıyor.
Genellikle kuraklığa eğilimli alanlarda, çok miktarda su kullanan pamuğun aksine böcek ilacına ve tarım arazisine ihtiyaç duymadan üretiliyor.
Girişim, Finlandiya’da sürdürülebilir ormanların bolluğu nedeniyle kısmen ağaçlara odaklanıyor ve ülkenin yıllık odun hasadı kağıt ve mobilya yerine kumaşa dönüştürülürse dünyanın pamuk üretiminin tamamen yerini alabileceğini tahmin ediyor. (Ormanlar zaten sanayi tarafından kullanılandan daha fazla odun üretiyor)
*(The Forest Stewardship Council- Orman Yönetim Konseyi, ormancılığın çevreye karşı sorumlu ve sosyal açıdan faydalı bir şekilde uygulanmasını sağlamak için belirli yüksek standartları belirleyen, kar amacı gütmeyen bir kuruluştur)
3. Hemp (Kenevir Lifleri)
Kenevir doğal bir bitki lifidir. Bir bast lifidir, yani bir bitkinin kökünden gelir. Organik kenevir, birden fazla kaynağa göre kullanabileceğiniz en sürdürülebilir liflerden biridir.
Kenevir lifi saptan çıkarıldıktan sonra, ipliğe dönüştürülmesi minimal çevresel etki ile büyük ölçüde mekaniktir.
Kenevir, aynı arazide pamuktan % 250 daha fazla lif ve ketenden % 600 daha fazla lif üretir ve dönüm başına en yüksek verime sahiptir.
Kenevir, çeşitli iklimlerde son derece hızlı büyüyen yenilenebilir bir liftir ve büyümek için kimyasal böcek ilacı veya gübre kullanılmasını gerektirmez.
Ayrıca kenevir, hayati besinleri yenileyerek toprak üzerinde faydalı bir etkiye sahip olabilir.
Kenevir tüm doğal tekstil elyaflarının en güçlü ve en dayanıklılarından biridir. Yaşla birlikte daha da iyi olduğu söylenebilir. Ne kadar kullanılırsa, o kadar yumuşak olur. Kenevir UV ışığına, küf ve pasa da dirençlidir.
2018 İlkbahar Hazır Giyim koleksiyonumuzla kenevir kullanılarak yapılan stilleri tanıttık. En çevre dostu kumaşlardan biri olarak kabul edilen kenevir, haşerelere karşı doğal olarak dayanıklıdır, nispeten az su gerektirir ve hızlı bir şekilde büyür. Kenevir “kardeş bitki” dir, yani etrafındaki ürünler için toprağı yeniler ve ürün rotasyonu için idealdir. Kenevir, her yıkama ve aşınma ile yumuşayan yeni bir keten hissi verir.
Mara Hoffman
4. Peace Silk (Ahimsa silk)
Peace Silk (Ahimsa ipeği ya da zararsız ipek olarak da geçiyor), hayvan refahı, sosyal standartlar ve çevreyi koruma açısından, geleneksel ipeğe göre daha sürdürülebilir bir seçenek olarak kabul ediliyor.
Normalde, ipek kozaları hasarsız bir lif elde etmek için, içinde hala ipek solucanı yaşarken kaynatılıyor veya kurutuluyor.
Peace Silk üretimi ise ipek solucanın ya kozasından doğal olarak çıkmasını sağlıyor ya da kozalar kesiliyor, böylece ipek solucanı lif işlenmeden ve bükülmeden önce dışarı çıkabiliyor.
Peace Silk kimyasal madde ve hormon kullanılmadan üretiliyor. Böyle olması çevreye verdiği zararı ortadan kaldırdığı gibi, normal ipeğin üretimi sırasında kullanılan kimyasalların ve tarım ilaçlarının çalışanları (özellikle çocuk işçileri) olumsuz etkilemesi riski de ortadan kalkmış oluyor.
Peace silk üreticisi Cocccon şirketi, Hindistan’daki Jharkand’ın kırsal bölgelerinde yüzlerce kişiye iş imkanı verdi ve işçilerine adil ücret ödenmesini sağlıyor.
5. Pineapple Fibre – Ananas Lifi
Ananas lifi, gıda endüstrisinin tarımsal bir yan ürünü olan ananas bitkisinin yapraklarından yapılıyor ve kullanımı çok yönlü.
Ananas meyvesinin hasat edilmesinin ardından, bitki yaprakları gövdeden ayrılıyor. Lifler yapraklardan elle ayrılıyor. Selülozik tel demeti daha sonra yakındaki bir nehirde yıkanıp ve kurumaya asılıyor. Herhangi bir dolaşıklığı gidermek için telleri cilaladıktan sonra, yaprak telleri, geleneksel bir yöntemde sürekli bir lif oluşturmak için tek tek düğümleniyor.
Bir kilo yaprak, her biri yaklaşık 60 cm uzunluğunda 15-18 adet beyaz, kremsi parlak lif sağlayabiliyor. Bu, genellikle toplam 30 kişiyi kapsayabilecek, el emeği yoğun ve yavaş işlem.
Ananas lifi, tek başına, giyim ve aksesuarlar için, tropikal olmayan iklimli yerler için mükemmel, hafif ve sert bir malzeme oluşturuyor. Bugün en çok ayakkabı ve aksesuarlarda kullanılan Piñatex® olarak adını duyuyoruz.
Ananas lifi üretiminden kaynaklanan herhangi bir atık, gübre olarak kullanılabiliyor ve böylelikle tüm malzemeler kendi yaşam döngüsünde kalıyor.
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi var olan kaynakları farklı şekillerde değerlendirmek veya teknolojinin getirileri sayesinde daha çevre ve insan dostu materyaller üretmek mümkün. Üretici veya tüketici olarak bizlere düşen de bilerek araştırarak bu tarz eğilimleri talep etmek ve artmasını sağlamak.
Kaynakça
Sustainable Textiles Club – Banana Sylk
Mavolu – Banana sylk
Mavolu – Peace Silk
Sustainable Fashion Collective – Pineapple fibre
Çok faydalı bir yazı teşekkürler paylaştığın için. Özellikle kendimizle kaldığımız, hayatın bazı alanlarını içselleştirerek sorguladığımız şu günlerde bence harika bir bilgi notu/hatırlatıcı.
Çok teşekkür ederiz!